Samenvatting Prinsjesdag 2023 voor psychologen

Opvallend dit jaar is de focus op (bestaans)zekerheid in de samenleving. In de plannen valt ons op dat er vooral gekeken wordt naar de in de afgelopen jaren gerezen problemen vanuit de perspectieven van de individuele ministeries. Wij missen een overkoepelende visie op de huidige crises (o.a. energie, klimaat, koopkracht), die absoluut invloed hebben op de mentale gezondheid van mensen. Het is juist essentieel de verbinding tussen de domeinen te leggen vanuit de gedachte dat we door te investeren in mentale gezondheid ook investeren in de maatschappij. Het NIP pleit daarom voor samenhang en wij zien daarbij een hele belangrijke rol weggelegd voor psychologen en de inzet van brede psychologische kennis.

Lees meer over:

• Plannen om koopkracht te ondersteunen
• Onderwijs en arbeidsmarkt
• Verder op koers in de zorg met landelijke akkoorden
• Preventie verdient meer aandacht
• Verder op de ingezette koers van het Integraal Zorgakkoord
• Zorg en ondersteuning voor ouderen
• Mentale gezondheid vraagt om aandacht
• Hervormingsagenda Jeugd voor toegankelijke jeugdzorg
• Arbovisie 2040 maakt preventie concreter
• Klimaatdoel voor het jaar 2030 stap dichterbij
• NIP pleit voor samenhang

Plannen om koopkracht te ondersteunen

Het kabinet heeft maatregelen genomen om de koopkracht te ondersteunen. De koopkracht van de meeste mensen neemt volgend jaar toe. De gemiddelde Nederlander gaat er 1,7% op vooruit. Het kabinet geeft € 2 miljard uit om de koopkracht van gezinnen en mensen met een uitkering of laag (midden)inkomen te verbeteren. Hiervoor neemt het kabinet de volgende maatregelen:

• De huurtoeslag en het kindgebonden budget gaan omhoog.
• De uitkeringen en het minimumloon stijgen evenveel.
• De arbeidskorting gaat omhoog voor werkenden met een laag inkomen. Mensen die rond het minimumloon verdienen gaan zo minder belasting betalen en houden daardoor meer salaris over.
• Er komen gratis schoolmaaltijden voor kinderen die dit goed kunnen gebruiken.
• Mensen die de energierekening niet kunnen betalen, krijgen hulp. Het Tijdelijk Noodfonds Energie betaalt een deel van de energierekening.
• Mensen die reizen voor hun werk, kunnen meer reiskosten terugkrijgen.
• De verlaging van de jonggehandicaptenkorting voor Wajongers gaat niet door.
• De dubbele algemene heffingskorting in de bijstand gaat niet verder omlaag. Hierdoor stijgen alle uitkeringen evenveel als het minimumloon.

Het NIP roept het kabinet op om oog te houden voor de effecten van de toenemende bestaansonzekerheid voor de mentale gezondheid in de samenleving.

Onderwijs en arbeidsmarkt

In de stukken van Prinsjesdag is meermaals te lezen dat de vraag naar zorg toeneemt, maar het aantal zorgmedewerkers blijft achter ook al is de arbeidsparticipatie hoger dan ooit tevoren. In de afgelopen maanden heeft het NIP herhaaldelijk de wachtlijstproblemen in de ggz en het tekort aan BIG-geregistreerde psychologen besproken met het ministerie van VWS. Dit heeft vooralsnog niet tot het gewenste resultaat geleid. Er is meer dan ooit interesse in het vak van de psychologie, maar het kabinet beperkt het aantal beschikbare opleidingsplekken. Dit is ondanks dat de behoefte aan opleidingen hoger is dan ooit, zoals te zien is in de laatste raming van het Capaciteitsorgaan. Het NIP vindt dit niet acceptabel. Wij blijven ons inzetten voor voldoende opleidingsplekken zodat psychologen voldoende toekomstperspectief blijven houden en zodat we de groeiende zorgvraag enigszins tegemoet kunnen komen.

De financiële beperkingen voor de BIG-opleidingen zijn des te zuurder aangezien er in de stukken van Prinsjesdag ook gesproken wordt over hoe belangrijk het is dat werkenden zich tijdens hun loopbaan blijven ontwikkelen om tegemoet te komen aan een veranderende arbeidsmarkt. Voor de zorg is het thema “leven lang leren” in het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (TAZ) van VWS. Er is veel geld vrijgemaakt voor het programma en wij onderschrijven het belang ervan. Het verbaast het NIP dan ook dat de beroepsverenigingen niet zijn uitgenodigd om deel te nemen aan het programma. We hebben dit aangekaart bij VWS en zijn aan het onderzoeken hoe we, ook aan deze tafel, de stem van de psychologen kunnen vertegenwoordigen. Zo zijn bijvoorbeeld wel de vakbonden voor de TAZ-tafels gevraagd, waaronder FBZ, waardoor de arbeidsbelangen van de NIP-leden in dienstverband worden behartigd.

Verder op koers in de zorg met landelijke akkoorden

Onder andere de stijgende zorgvraag en de arbeidsmarkttekorten zorgen ervoor dat de zorg onder druk komt te staan, op het gebied van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Om te zorgen dat iedereen kan rekenen op beschikbare en betaalbare zorg heeft het kabinet meerdere landelijke akkoorden en programma’s gestart om de zorg te transformeren.

Zo zijn er het Integraal Zorgakkoord (IZA), het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (TAZ), het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO), de toekomstbestendigheid van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Nationale Dementiestrategie, de Hervormingsagenda Jeugd, de Toekomstagenda: zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Nationaal preventieakkoord.

Preventie verdient meer aandacht

Het kabinet zet in op het beter organiseren van zorg en ondersteuning en op het afremmen van de stijging van de zorgvraag o.a. door in te zetten op een stevig preventiebeleid. In de begroting van VWS is te lezen dat er in 2024 € 13,9 miljoen beschikbaar wordt gesteld voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de curatieve geestelijke gezondheidszorg. Het NIP is blij dat hiervoor geld beschikbaar is gesteld maar acht het onvoldoende om de knelpunten in de ggz op te lossen. Daarnaast zijn wij teleurgesteld dat, in tegenstelling tot de inhoudelijke beleidsvoornemens, er financieel bezuinigd wordt op subsidies op het gebied van preventie. Juist het inzetten op preventie en gezondheidsbevordering is nodig om de maatschappelijke uitdagingen het hoofd te kunnen bieden.

Verder op de ingezette koers van het Integraal Zorgakkoord

De eerder gemaakte inhoudelijke en financiële afspraken in het Integraal Zorgakkoord worden voortgezet. In de begroting van VWS zien we dan ook de eerder gemaakte afspraken terug: de macrokaders zijn per sector verdeeld en er is geld gereserveerd voor de uitvoering en implementatie van het Integraal Zorgakkoord. Denk aan het vergroten van kennis en bekendheid bij cliënten en zorgprofessionals rondom digitale/hybride zorg, het verbeteren van digitale vaardigheden en gezondheidsvaardigheden van cliënten én innovatie en zorgvernieuwing. Passende zorg is daarbij nog steeds de norm. Dat betekent allereerst dat zorg aantoonbaar effectief is en meerwaarde heeft voor de cliënt, met daarnaast een doelmatige inzet van mensen, middelen en materialen. Passende zorg betekent ook dat zorg gericht is op gezondheid, functioneren en kwaliteit van leven, dat de zorg samen met én rondom de cliënt tot stand komt en dat de zorg op de juiste plek geleverd wordt.

Zorg en ondersteuning voor ouderen

Het aantal ouderen neemt toe. De vraag naar zorg neemt daarmee ook toe. Mensen willen regie over hun leven en willen over het algemeen zo lang mogelijk thuis wonen. Het kabinet wil dat de zorg en ondersteuning aan deze veranderende zorgvraag voldoet. Het kabinet trekt daarom in 2024 €345 miljoen uit voor het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor ouderen (WOZO), waar het NIP ook bij betrokken is. Doel is dat ouderen daarmee langer thuis kunnen blijven wonen, langer zelfredzaam zijn en meer gebruik kunnen maken van technische innovaties die hen ondersteunen in het dagelijks leven. Het kabinet laat, in lijn met het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) ouderenzorg, nader onderzoek doen naar het onderbrengen van de ouderenzorg in een ander domein(en) met een risicodragende uitvoerder (lees zorgverzekeraars of (samenwerkende) gemeenten).

Mentale gezondheid vraagt om aandacht

Al langere tijd stijgt het aantal Nederlanders met mentale gezondheidsklachten. Er zijn meerdere kwetsbare groepen waar sprake is van ernstige en aanhoudende problemen. Het NIP blijft zich hard maken voor meer aandacht voor mentale gezondheid en is betrokken bij de aanpak Mentale gezondheid van ons allemaal waarbij we inzetten op een beweging voor een mentaal gezond Nederland.

Hervormingsagenda Jeugd voor toegankelijke jeugdzorg

De jeugdzorg staat nog steeds onder druk. Wij zijn dan ook blij dat de Hervormingsagenda Jeugd nadrukkelijk aan de orde komt in de plannen van het kabinet en deze niet controversieel is verklaard. In de Hervormingsagenda Jeugd heeft het kabinet afspraken gemaakt met gemeenten, aanbieders, zorgprofessionals en cliënten. Zij willen dat jeugdzorg bij kinderen en jongeren past, betaalbaar blijft en beschikbaar is voor de meest kwetsbare jongeren die dit nodig hebben. Dat gebeurt door onder andere:

• specialistische zorg beter te organiseren voor de meest kwetsbare kinderen;
• duidelijke keuzes te maken over de reikwijdte van de jeugdhulp;
• nog meer en beter wijkgericht te werken waardoor gezinnen hulp en ondersteuning op een overzichtelijke manier aangeboden krijgen.

Door deelname van het NIP aan de stuurgroep van de Hervormingsagenda komen wij op voor de belangen van professionals in het jeugdveld. Onze speerpunten daarbij zijn minder werkdruk en reële tarieven, zorgen voor de juiste professional op de juiste plek en voldoende mogelijkheden voor professionele autonomie en ontwikkeling. We blijven daarnaast benadrukken dat de plannen voor verbinding tussen zorg, onderwijs en ondersteuning ook daadwerkelijk tot stand komen. Het kabinet stelt voor 2024 incidenteel € 1,45 miljard extra beschikbaar voor de jeugdzorg. Hierbij gaat het kabinet ervan uit dat gemeenten inzetten op besparingsmaatregelen voor een bedrag van € 374 miljoen op de jeugdzorguitgaven in 2024. Het is goed te lezen dat de aanvullende besparing van € 100 miljoen uit het coalitieakkoord op de Hervormingsagenda Jeugd voor 2024 is komen te vervallen. Tegen deze besparing hebben wij als NIP vanaf het begin bezwaar gemaakt.

Arbovisie 2040 maakt preventie concreter

Met de Arbovisie 2040 wordt de basis gelegd voor gezonder en veiliger werken in Nederland, met een stevige inzet op preventie, een betere uitvoering en als sluitstuk goed toezicht en handhaving. Deze visie wordt concreet uitgewerkt in een beleidsagenda, waarvan onder meer het verbeteren van de kwaliteit van de arbeidsgerelateerde zorg onderdeel is. Ook op Europees niveau wil het kabinet meedoen met de ambitie om fysieke én mentale gezondheid van werknemers te bevorderen (een onderdeel van Vision Zero).

Met de Brede Maatschappelijke Samenwerking burn-outklachten (BMS) blijft het kabinet, samen met vele partijen, inzetten op een (vooral) preventieve aanpak van burn-out. Het NIP blijft hierbij betrokken en legt ook de nadruk op preventie en amplitie (het versterken van werkenden) om burn-outklachten te voorkomen en bevlogenheid en werkplezier te bevorderen. In 2024 wordt een tussentijdse evaluatie uitgevoerd naar de effectiviteit van de BMS.

Klimaatdoel voor het jaar 2030 stap dichterbij

Voor het eerst geeft het Planbureau voor de Leefomgeving aan dat de CO2-uitstoot in 2030 mogelijk 55 procent is gedaald. Dan moeten wel alle onzekere factoren positief uitvallen. Zo moet voorkomen worden dat een volgend kabinet maatregelen vertraagt of voor een andere koers kiest. Gedrag speelt hierin een essentiële rol. Als NIP dragen we vanuit de Expertgroep klimaat- en gedragsverandering bij aan de aanpak van klimaatverandering. We delen kennis uit de psychologie over gedragsverandering en inspireren door het delen van voorbeelden van projecten op dit vlak.

NIP pleit voor samenhang

Op alle plekken waar wij het komende jaar weer aan tafel zitten, gaan we vooral pleiten voor het bekijken van de plannen in samenhang. We willen de aandacht vestigen op de impact van deze samenhang op de mentale gezondheid én de rol die psychologen kunnen spelen in het verbeteren daarvan. Dat kunnen we doen door mensen onder andere te leren omgaan met tegenslagen en crises, door veerkracht te vergroten – door de levensloop heen en op alle plekken in de samenleving. Daarom bepleiten wij nogmaals de toegevoegde maatschappelijke waarde van de inzet van psychologische expertise.