Waarschijnlijk komen we er niet uit door, net als het groepje blinde onderzoekers dat een olifant probeerde te beschrijven, ons te beperken tot aparte lichaamsdelen. Net zoals in de hersenen nu ook veel minder wordt gefocust op locaties maar meer op connectiviteit, krijgt samenwerking tussen organen en systemen steeds meer aandacht. Kennelijk gaat het om grotere gehelen en lijkt het weinig zinnig om het ene orgaan of subsysteem boven het andere te verheffen. Dit laatste reflecteert vooral een selectieve belangstelling binnen een bepaalde tijdsgeest. Ook hier is het geheel meer dan de som der delen.

Lang voor het boek van Swaab kenden wij natuurlijk al de uitspraak dat “je bent wat je eet”. Fysiologisch en letterlijk eigenlijk heel waar. De bouw- en brandstoffen van ons lichaam zijn via onze voeding aangevoerd. Lange tijd is er vooral gefocust op de gezondheidsaspecten van voeding, maar steeds duidelijker blijkt dat ons welzijn en ons hele functioneren beïnvloed worden door wat wij eten en drinken. In boeken zoals “Voed je brein” van Iris Sommer worden verbanden tussen voeding en het functioneren van de hersenen uitgelegd. Het gaat dan regelmatig over stofjes oftewel biochemie. Maar ook over dat gigantische leger micro-organismen dat ons in leven houdt en laat functioneren.

Ooit sprak een microbioloog met mij over het “gedrag” van microben. Bezien vanuit de gedragswetenschappen biedt dat natuurlijk een interessant perspectief: er leven ontelbare wezentjes in mij die zich op een bepaalde manier gedragen. En dit gedrag beïnvloedt hoe ik mij voel en wat ik doe: ik ben met ons miljarden. En dit gedrag van al die micro-organismen wordt weer beïnvloed door wat wij eten, maar ook hoe wij leven en waar wij leven. In onze spijsvertering en immuunsysteem woeden verschillende oorlogen. Micro-organismen laten ons leven en kunnen ons doden. De menselijke maat is geneigd hier begrippen als gezond en ongezond, goed en slecht aan te koppelen. Maar de microben zelf hebben hun eigen agenda die waarschijnlijk volkomen onverschillig is over ons welzijn. Werken wij met hen samen of zijn we vijanden? Voeden of vergiftigen wij hen? Doorgaans allebei.

Je gezond voeden blijkt lastiger dan gedacht. Eten heeft veel functies. We hebben bijvoorbeeld fastfood, streetfood en comfortfood. In een welvarende cultuur vervult eten al lang niet meer uitsluitend de functie van overleven. Onze tong en nucleus accumbens bepalen wellicht meer wat we eten dan onze voedingsbehoefte. We worden daarnaast –effectief- verleid tot het consumeren van hyperbewerkt, gezoet en gezouten voedsel. Voor zowel de productie van grondstoffen als eindproducten geldt het principe van winstmaximalisatie. Maar er lijken ook duistere verkoopmotieven een rol te spelen. Zo heb ik bijvoorbeeld nooit begrepen waarom gezoete sojamelk goedkoper is dan ongezoete. Kennelijk hoe puurder hoe duurder. Lastig voor ons als consument is daarnaast dat de opvattingen over wat “gezond” eten is in de loop der tijd nogal eens verandert en dat er weinig consensus lijkt te bestaan. Zo wordt bijvoorbeeld de schijf van vijf door velen nog als leidraad gevolgd terwijl deze door anderen wordt verguisd en bestempeld als achterhaald. Op sociale media delen influencers – al dan niet gesponsord door voeding- en supplementenindustrie- op grote schaal allerlei nepnieuws en quasi wetenschappelijke bevindingen. Healthy food is big business. En daar waar veel geld verdiend wordt, wordt gesjoemeld met informatie. Zo werden destijds campagnes gevoerd die ons moesten laten geloven dat melk gezond was (Joris Driepinter) en dat het ontbijt de belangrijkste maaltijd van de dag was (gesponsord door Kellogg’s c.s.). Tenslotte blijkt veel echt goed wetenschappelijk onderbouwde informatie gebaseerd te zijn op onderzoek bij muizen en is het de vraag in hoeverre dat vertaald kan worden naar mensen.

Misschien moeten we voeding ook maar breder opvatten en gaat het niet alleen om de stoffen die we eten of drinken maar alles wat tot ons komt. Alle indrukken, ervaringen en invloeden die wij voortdurend opnemen. De krant die we lezen, het TV-programma dat we zien, de boeken en artikelen die we lezen, de filmpjes die we kijken, de berichten die we ontvangen en de gesprekken die we voeren. Die hebben allemaal invloed op hoe we ons voelen, hoe we denken en wat wij doen. Kortom: wie wij zijn. Onze buik, ons hart, onze emoties, ons hoofd, onze gedachten worden continu gevoed. Onze handelingen worden hierdoor geleid en genereren zelf nieuwe “voeding”. Hoe gezond is dit voedsel? Hoe bewust kiezen wij dit?