Doorwerking van het slavernijverleden in praktijk en onderwijs van de ggz
Na de eerste panelbijeenkomst op 22 juni over de gevolgen van het traumatische slavernijverleden op Identiteit en het Zelf, was op 27 oktober de praktijk van de ggz aan de orde in de tweede online panelbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst werd diepgaand gesproken over ‘bewustwording, doorwerking, zelfreflectie en erkenning van de gevolgen voor het eigen functioneren’ in de ggz-praktijk.
Het doel van de bijeenkomsten was tot erkenning en een breder begrip te komen van het pijnlijke gedeelde verleden, en een toenemend bewustzijn bij psychologen, psychiaters en orthopedagogen van de invloed en reikwijdte van het slavernijverleden op individuen en de samenleving.
Urmy Macnack, andragoog, CTTO hoofddocent en NVRG-systeemtherapeut in een transculturele praktijk maakte dit zichtbaar door het proces te belichten dat haar voorvaderen hebben moeten afleggen naar een menselijker bestaan als plantage-eigenaren in een collectief na de slavernij, en hoe zijzelf als nazaat omgaat met de gevolgen, zowel in eigen herinneringen als intergenerationele doorwerking. De matriarchale systemen, het belang van huidstint voor je bejegening (‘hoe lichter hoe beter’), de angsten die mensen daardoor hebben voor mensen die op hen lijken(!), en de verwarringen over de eigen (verboden) spiritualiteit hebben nadelige, soms destructieve coping tot gevolg. Zij merkt op dat vanuit de erfenis van het slavernijverleden ‘positief over iemand spreken’ betekenis kan krijgen in de vorm van een ‘verkoopwaarde’. Onderzoek naar het negatief labelen van gedrag van kinderen is in dit verband interessant.
Angelle Stamper, psychiater met een transculturele praktijk, vertelde over de confronterende ervaring dat zij in een eerdere baan voor haar Nederlandse team ‘van kleur’ was, wat veronderstelde dat zij geschikt was voor een casus met mensen van Caribische herkomst, maar door de cliënten juist als ‘wit’ werd gezien. Een belangrijk gegeven voor het teamfunctioneren van alle leden van een team is dat je elkaar niet serieus neemt met veronderstelde vanzelfsprekendheden, maar dat vragen naar elkaars ervaring bewust kan maken van wat er in een casus, maar ook in het proces speelt.
Ramon Karamat Ali, systeemtherapeut in Liverpool en auteur, komt daarop terug in zijn visie op wat professionals moeten doen: niets is neutraal en onaangetast door kolonisatiegeschiedenis. Alleen als je jezelf kwetsbaar opstelt heb je kans om een gelijkwaardige relatie op te bouwen.
Iedereen moet zich in reflectie afvragen welke actieve persoonlijke positie en passieve positie (raciale identiteit, geschiedenis, migratie) hij inneemt t.a.v. de issues rond slavernij en hoe anderen naar je positie kijken (vanwege huidskleur, haar, kleding, accent, enz.) en hier aandacht aan besteden in supervisie.
In de volgende discussie kwam helende therapie met de geest van voorouders ter sprake en werden vragen gesteld over past life therapie. Algemener is het werken met een genogram. Een andere discussie betreft het aansluiten qua taal, bijvoorbeeld Papiamento, of juist als norm Nederlands hanteren.
Voor veel mensen – niet alleen cliënten, maar ook hulpverleners – is het onderwerp toch kwetsbaar en spannend. Ook bij de betrokkenen is het spreken over dit verleden nog niet algemeen. Daarom werd besloten de discussie, met meer mensen in beeld, niet in de terug te kijken opname mee te nemen.
Je kunt het gedeelte met de sprekers terugkijken.
Deze panelbijeenkomst werd georganiseerd door De Surinaamse Vereniging van Psychologen en Orthopedagogen (SVPO), het Netwerk Mensenrechten & Psychologie van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP).