Kansen om geldstress aan te pakken gemist
Uit het recente jaarrapport van de Nationale Monitor Geldzorgen 2024, blijkt dat van de Nederlanders die geldstress ervaren maar liefst 42% een middeninkomen heeft en 10% zelfs een hoog inkomen. Dat druist in tegen het huidige beeld dat geldstress vooral een probleem is van de lagere inkomens.
Psychologen maken zich zorgen dat deze grote middengroep over het hoofd wordt gezien. We kunnen namelijk óók bijzonder veel problemen voorkomen door meer aandacht te besteden aan deze groep.
Niet arm en toch geldstress
De expertgroep ‘Financieel Gedrag’ van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) concludeert uit de Nationale Monitor Geldzorgen dat er een grote middengroep is die wél risico loopt, maar niet in kaart is gebracht. Zijn dit dan arme mensen? Of met risico op armoede? “Nee”, zegt dr. Florien Cramwinckel, gedragspsycholoog bij SNS Bank en lid van de expertgroep. “Wij zien dat je niet arm hoeft te zijn om onder financiële druk te staan. Voor de groep mensen die een middeninkomen heeft en veel geldzorgen ervaart is te weinig aandacht, terwijl hier wel aandacht voor nodig is.” Deze groep vraagt namelijk niet snel om hulp, terwijl ze veel geldzorgen hebben, zo blijkt uit de Monitor.
“Het is belangrijk om inzicht te hebben in deze groep. Zo kunnen we ook preventief werken voor mensen in deze inkomensklasse, zodat zij zich beter kunnen ontplooien en we grotere en structurelere problemen voorkomen”, aldus Cramwinckel.
De rol van psychologen bij het thema financiële zorgen en stress
Psychologen weten hoe menselijk gedrag tot stand komt, zowel ‘gezond’ als ‘ongezond’ gedrag. Hoe komt het dat mensen wel geldstress ervaren maar geen hulp zoeken? Waarom zijn mensen niet geïnteresseerd in hun pensioen, terwijl dit wel heel belangrijk is voor een onbezorgde toekomst? Hoe komt het dat mensen niet altijd doorhebben dat ze in een financieel ongezonde situatie zitten? Deze, en andere vragen over financieel gedrag, worden beantwoord door sociaal- en economisch psychologen.
“Een andere knop waar je aan kan draaien is het interessanter maken van gezondere geldkeuzes en het makkelijker maken om deze uit te voeren.” aldus gedragspsycholoog Sanne Reijnen
“Ogenschijnlijk prima functionerende groepen kunnen ook kwetsbaar zijn, vooral bij financiële tegenslag. Wij kunnen als gedragspsychologen handvatten aanreiken om te voorkomen dat deze groep in de gevarenzone terechtkomt. Daarbij stemmen we het advies af op hoe mensen denken, voelen, werken en leven. En we houden goed zicht op de effecten van verschillende interventies”, aldus Sanne Reijnen, werkzaam als gedragspsycholoog bij Behaviour & Beyond en tevens lid van de expertgroep.
Meer oplossingen dan alleen informatievoorziening
“Vaak wordt voor een oplossing gedacht aan het bieden van meer informatie. Maar er is al veel informatie beschikbaar op websites van bijvoorbeeld Wijzer in geldzaken, Nibud en banken. Een andere knop waar je aan kan draaien is het interessanter maken van gezondere geldkeuzes en het makkelijker maken om deze uit te voeren.
Dit laatste blijkt ook uit het net verschenen onderzoek van Dolores Albarracín, Bita Fayaz-Farkhad en Javier Granados Samayoa op Nature Reviews Psychology. Het verwijderen van obstakels en het makkelijker en toegankelijker maken van gewenst gedrag is vele malen effectiever dan bijvoorbeeld het verstrekken van informatie. Toch wordt daar vaak nog te weinig op ingezet”, zegt Reijnen.
“Dit voorbeeld illustreert waarom het belangrijk is om vanuit menselijk perspectief naar maatschappelijke thema’s te kijken, zeker als het om thema’s gaat die heel veel mensen aangaan en serieuze gevolgen kunnen hebben”, vult ze aan.
De Expertgroep Financieel gedrag
De Expertgroep Financieel gedrag heeft als missie inzichten uit de psychologie in de praktijk te brengen, zodat betrokkenen financieel gedrag van mensen beter kunnen begrijpen, gezond financieel gedrag kunnen versterken en ongezond financieel gedrag kunnen voorkomen of verminderen. Dit doet de expertgroep door gevraagd en ongevraagd advies uit te brengen aan maatschappelijke organisaties en overheden.
De focus ligt hierbij op de effectiviteit en ethiek van de aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Ook worden individuele leden van de expertgroep regelmatig door journalisten gevraagd onderwerpen te duiden of hun professionele mening te geven. Op deze manier bieden zij handvatten en adviezen om beleid, wet- en regelgeving en procedures beter aan te laten sluiten op het gedrag en de behoefte van de mens. De expertgroep bestaat uit ervaren economisch psychologen, gedragspsychologen en sociaal psychologen.
