Werkbezoek Oslo sectie Verslaving

Het programma

June 27 2024

1. Meeting Kirkegata 2/Norwegian Psychological Association – Meet and Greet
2. Presentation: the Norwegian Psychological Association, 25 min
3. Presentation: Netherlands Institute for Psychology (NIP), – Addiction Psychology (P. Greeven) 25 min
4. About NFAP (A. Holen 25 min)
5. Visit the OUS, Substance Abuse Outpatient Clinic
   Focus areas, current ongoing research and applied treatment methods (Silje Lundgren)

June 28 2024

1. Meeting with the Drug Field’s Main Organization (Nedre Slottsgate 7, J. G. Skoftedalen)
2. Visit to RusForsk.
3. Presentation on clinic-related research and various projects at RusForsk (Eline Borger Rognli)
4. Deep dive into research related to anabolic steroids and brain health (Astrid Bjørnebekk)
5. Guided tour of Gaustad Hospital.

Presentatie: the Norwegian Psychological Association (NPA) door de voorzitter van de beroepsvereniging

• Dit jaar bestaat de NPA 90 jaar, en bereiden hun 100ste verjaardag voor met een feest. In 1948 was het studieprogramma opgericht. In 1973 werd de national law voor psychologen ingevoerd. Het ledenaantal is erg gegroeid, vooral sinds de law. Ze hebben nu 11.763 leden, waaronder ook veel ouderen en studenten. 85% van de Noorse psychologen is lid van de NPA (NPF in het Noors). De NPF heeft soms jaren een bepaald thema/initiatief waar ze veel op focussen. De meeste Noorse psychologen werken in de gezondheidszorg, dit aantal groeit ieder jaar.
• In Noorwegen is het lastig om in de psychologie studie te geraken. Sinds 2001 is er een 6 jaar geïntegreerde studie waarbij er theorie en praktijk samen zitten. Pas na deze 6 jaar is het toegestaan jezelf psycholoog (in het klinische veld) te mogen noemen en lid te mogen worden van de NPA. Veel Noorse studenten studeren ook een tijdje in het buitenland. In Noorwegen vinden ze training erg belangrijk voordat je iemand laat werken met kwetsbare mensen, dus supervisie is nodig en verplicht. De psychologen hebben hetzelfde ‘’niveau’’ als de psychiaters. In Noorwegen is de titel ‘’psycholoog’’ wettelijk beschermd (in tegenstelling tot in Nederland) en het onderwijs is wettelijk gereguleerd.

Presentatie: het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) door voorzitter Peter Greeven

Bekijk de presentatie van Peter. Na de presentatie van Peter was het tijd voor een heerlijke, gezonde lunch. In Noorwegen is er veel aandacht voor gezondheid, ook middels goede voeding, en dat is te merken. Deze lunch wordt dagelijks geserveerd bij de NPA. Ook maakten we een groepsfoto!

Presentatie over NFAP (Arne Holen)

Enkele jaren geleden (2016) richtten vier psychologen, waaronder Arne Holen, klinisch psycholoog, het Noorse equivalent van onze sectie Verslavingspsychologie NIP op.

Arne vertelde dat ze zonder financiering, maar met veel passie en enthousiasme, allerlei activiteiten zijn gestart. Hun hoofddoel was om meer aandacht te genereren voor verslavingspsychologie. Ze vonden het onterecht dat de focus voornamelijk op het medische model lag en er weinig psychologische interventies gebaseerd op gedrag waren.

Daarom begonnen ze met het organiseren van conferenties, met als doel dit jaarlijks te doen. Op de agenda stond alles in het teken van ‘more behaviour, less molecules’. Het organiseren van conferenties, met gerenommeerde keynotes en sprekers, werd hun belangrijkste activiteit.

Grote namen als Robert West, Keith Humphreys, Tom Freeman deelden hun kennis en ervaring. Ool Marc Potenza, Valerie Voon, Bruce Alexander, Katie Witkiewitz en onze eigen Reinout Wiers gaven presentaties op de jaarlijkse conferenties.

Recentelijk zijn drie van de vier leden gestopt met hun werkzaamheden voor het NFAP, waardoor de conferentie van dit jaar vanwege onderbezetting niet doorgaat. De prioriteit ligt nu bij het organiseren van een conferentie in 2025, met de al bekende titel: “What Works’, gericht op (neuro)psychologische interventies.

Voor meer informatie:
arne@nfap.no
Telefoon: +47-922.30.383

In de middag werden we rondgeleid bij sykehuspartner, outpatient facility – Oslo university hospital. Hier wordt heroïneondersteunde behandeling in Oslo (HABiO) gegeven.

HABiO is een vijfjarig proefproject voor patiënten met een ernstige door opioïden gedomineerde drugsverslaving.

Er worden nu 1.100 patiënten behandeld. Eerst waren de patiënten op de straat, nu hier. Het heeft veel verschil gemaakt in een aantal jaar. 70-80% van de gebruikers van opioïden zit nu in zo’n programma. Dit aantal groeit.

Lees hier meer (in het Noors).

Tenslotte waren we vandaag bij het OUS, Substance Abuse Outpatient Clinic.

De rondleiding en presentatie werd gegeven door Silje Lundgren en collega’s.

Hier wordt oud-patiënt behandeling geboden aan mensen met verslavingsproblematiek. Zowel alcohol-, drugs- als gedragsverslavingen worden behandeld. Ze werken ook veel samen met andere organisaties.

Behandelmethodieken:

• motiverende gespreksvoering, iedere medewerker krijgt hier een training voor en er is supervisie. Voor alle beroepsgroepen is dit verplicht!
• CGT
• EMDR, dit is snel gegroeid, er wordt gebruik gemaakt van het standaard protocol maar ook van de omleidingsroute (voor verslaving). Interne supervisie wordt ook gegeven.  Dokters en andere disciplines mogen ook EMDR geven.
• individuele psychotherapie – psycho-analyse of EFT of ISTDP
• DBT / DGT – in groepen (classificatie niet noodzakelijk)
• online therapie is ook een optie, ze hebben platforms
• GMT – goal management training – werken aan vaardigheden om doelen en coping te verbeteren, executieve functies te verbeteren, in een groep. Je hoopt dat ze dan minder vanuit impulsen gaan reageren. De aanpak is hands-on, het is een praktische groep. Patiënten zijn erg gemotiveerd en behandeltrouw.
• mindfulness – groepen, fysiek en digitaal. Het doel is terugval in depressie of verslaving voorkomen.
• ook familie en systeem van de verslaafde patiënt kan sessies /behandeling krijgen. Dit wordt met name geboden in groepen. Doel: hoe kan ik in deze stressvolle situatie goed voor mezelf blijven zorgen?

Pas sinds 5 jaar wordt er meer evidence based therapie geboden, waarbij er meer psychologen zijn aangetrokken. Iedere patiënt krijgt een basic diagnostische screening (depressie, middelengebruik, angst, trauma, cognitieve screening) rondom intake.

Na de indrukken van deze eerste geslaagde dag is het tijd om te gaan genieten van Oslo zelf!

Norwegian Addiction Federation

Op de tweede dag bezochten we de Norwegian Addiction Federation (NAF), waar we werden verwelkomd door de directeur, Jan Gunnar Skoftedalen.

De NAF is de grootste vereniging voor verslavingsgerelateerde organisaties en instellingen. Het is een overkoepelende organisatie die de nadruk legt op lobbyen en politieke invloed uitoefenen, en wordt vertegenwoordigd door 158 leden; in totaal 210 eenheden met ongeveer 7.000 werknemers. Hun doel is het zo professioneel mogelijk verzamelen en verspreiden van informatie. Daarnaast proberen zij de beste economische voorwaarden te waarborgen voor haar leden. De NAF organiseert twee conferenties per jaar en heeft regelmatig contact met de Noorse minister van Volksgezondheid.

De Noorse Verzorgingsstaat

In Noorwegen is er een sterke voorkeur voor een publiek zorgsysteem dat geen onderscheid maakt tussen rijk en arm. Vrijwel alle verslavingszorg wordt door de overheid gefinancierd, al bestaat er een groeiende particuliere sector die via verzekeringen wordt betaald. Binnen het huidige systeem zijn taken onderverdeelt tussen gemeente en overheid. Een belangrijke kanttekening is de verschuiving van perspectief die in 2004 plaatsvond, waarbij behandeling van volwassenen een gezondheidszorgprobleem werd in plaats van een sociaal probleem.

Behandeling in Noorwegen

Verwijzing vindt plaats via de huisarts of casemanager of psycholoog vanuit de gemeente. Vervolgens wordt de verwijzing beoordeeld door een interdisciplinair team (bestaande uit doctoren, verpleegkundigen en psychologen) die beslissen of er in- of outpatiënt wordt behandeld, en door welke kliniek. Een nadeel van dit systeem is dat het interdisciplinaire team momenteel niet onafhankelijk is, maar er worden stappen ondernomen om dit te verbeteren. Ook wordt geprobeerd om deze stap in zijn geheel te verwijderen.

Patiënten in Noorwegen:

• ± 34.000 patiënten per jaar (24.000 extramuraal – 10.000 intramuraal)
• ± 12.000 tot 13.000 patiënten met een stoornis in middelengebruik (waarvan 8.500 met opioïde gebruiksstoornis)
• ± 1.850 bedden
• Extramurale behandelingen ontvangen ± 600.000 sessies

Faciliteiten:

• Totaal:
  • ± 200 units
• Publiek:
  • 4 regio’s: 19 ziekenhuizen met meerdere units
• Privaat:
  • Non-profit
  • ± 30 legale locaties voor langere termijn (9-12 maanden) met meerdere units
• Een probleem is een gebrek aan samenwerking en overschot aan concurrentie.

Schadebeperking

In Noorwegen bestaan twee gebruikersruimtes, in Oslo en Bergen, en heeft elke gemeente de verplichting om schone naalden te distribueren. Daarnaast zijn er laagdrempelige gebruiksplekken, zoals die van het Leger des Heils. De NAF maakt zich hard voor een uitbreiding hiervan.

Krachtige gebruikersorganisaties

Er zijn ongeveer tien gebruikersorganisaties in Noorwegen, allen aangesloten bij de NAF, die bekendstaan om hun sterke vaardigheden. Ze hebben sterke argumenten, zijn retorisch vaardig en genieten goede mediadekking. Bovendien hebben zij goede toegankelijkheid tot politici en bureaucraten.

Decriminalisatie

De NAF pleit voor decriminalisatie van drugs. Er is momenteel een politieke golf gaande die bendegeweld tracht te bestrijden. Deze invalshoek verstoord het dialoog aangaande decriminalisatie. Hoewel het een lopend debat is, stemmen alle deelnemers in dat gebruikers niet bestraft zouden moeten worden.

Conclusie

Hoewel er in de praktijk nog veel te verbeteren valt, is een van de sterke punten van de Noren hun vermogen om goed samen te werken en zich te verenigen. Waar het in Nederland soms moeilijk is om meerdere beroepsverenigingen op één lijn te krijgen, is het de NAF gelukt om verschillende belanghebbenden te organiseren.

In de middag bezochten we RusForsk om twee presentaties over wetenschappelijk onderzoek bij te wonen.

Deze ontmoeting vond plaats in het prachtige Oslo universiteitshospitaal Gaustad, het oudste psychiatrisch hospitaal van Oslo.

Presentatie 1: Eline Borger Rognli is researcher bij diverse projecten zoals heroïnebehandeling, effecten van het gebruik van anabole steroïden op het brein, invloed van Covid en arbeidsparticipatieprojecten.

Ze gaf een presentatie hoe een onderzoeksafdeling op te zetten aangedreven door verkregen informatie uit de klinische praktijk bij patiënten met verslavingsproblemen. Een veel voorkomend probleem is dat hulpverleners onderzoek negatief gaan beleven door al het meerwerk en de uitkomsten als niet-helpend ervaren.  Ze ziet daarin een rol weggelegd voor scientist practitioners en praktisch georiënteerd onderzoek om klinisch relevante vragen centraal te stellen.

De afdeling streeft naar hoogwaardig onderzoek en er is uiteraard ook aandacht voor de implementatie van onderzoeksbevindingen. In het laatste deel van de presentatie gaf ze a.d.h.v. een RCT naar de effecten van IPS nader uitleg naar de betekenis van de bevindingen voor de klinische praktijk.

Presentatie 2: Op het schitterende terrein van het Gaustad Hospital met veel historie vertelde Astrid Bjornebekk over anabole steroïden. Ze doet inmiddels meer dan 10 jaar onderzoek op dit terrein, leidend tot ca. 30 publicaties.

Voor de meesten van ons was dit een relatief onbekend terrein, ze vertelde over risicofactoren voor gebruik/afhankelijkheid, lange termijneffecten op de hersenen en de mentale gezondheid, somatische effecten en behandeling. Rond 1930 was testosteron voor het eerst geïsoleerd als stof/middel, in de jaren ’80-’90 is het meer algemeen geworden om testosteron te gebruiken onder de recreatieve sporters.

De meeste mensen gebruiken de anabolen cyclisch. Bij gebruik voelt men zich over het algemeen goed, heeft meer energie, kan meer training aan, heeft een verhoogd libido en meer zelfvertrouwen. Bij het stoppen komt vaak depressie voor, minder energie, angst, minder libido en minder zelfvertrouwen. Op de MRI’s is te zien dat het hersenvolume kleiner is. Dit is ook te zien in cognitief functioneren; bij (werk)geheugen, probleem oplossen, verwerkingssnelheid en executieve functies. Bij mensen die meer dan 10 jaar anabolen gebruiken heeft 50% last van geheugenproblemen.

Onderliggende mechanismen bij anabole afhankelijkheid zijn een vertekend lichaamsbeeld, endocriene/hpa as/onderdrukking en veranderingen in het beloningsysteem.

In een studie vanuit 2020 in Noorwegen over 38 instellingen bij 538 cliënten in behandeling voor middelenafhankelijkheid blijkt 36% van de mannen en 8% van de vrouwen bekend te zijn met anabolengebruik.

Kortom, we zijn weggegaan met twee belangrijke aandachtspunten.

1. er is een absolute onderzoekspecialist op het gebied van anabole steroïden in Noorwegen… de liefhebbers en geïnteresseerden kunnen losgaan op pubmed.
2. vraag anabolen gebruik na bij cliënten die in behandeling zijn voor middelengebruik. Mogelijk onderschatten we het anabolengebruik of kan het een blinde vlek zijn in behandeling.

Psychiatrische ziekenhuis Gaustad

Onze laatste activiteit in Oslo was een bezoek aan het psychiatrische ziekenhuis Gaustad (Noors: Gaustad sykehus) waarbij we een rondleiding kregen door het ziekenhuis/gebouw zelf en ook nog door het museum.

Gaustad ziekenhuis is het eerste psychiatrische ziekenhuis dat werd opgericht in Noorwegen in 1855 en is daarmee het oudste psychiatrisch ziekenhuis. Het is een psychiatrisch ziekenhuis dat was ontworpen volgens de richtlijnen van de Insane Act van 1848 (Sinnssykeloven) die stelde dat mensen met psychiatrische kwetsbaarheden onder medische behandeling gesteld moesten worden en hun zorg werd daarmee een publieke zaak. In deze wet werd ook gesteld dat mensen met psychiatrische kwetsbaarheden zo min mogelijk isolatie en fysieke beperking opgelegd mochten krijgen.

De Insane Act van 1848 werd in de praktijk vertaald als de behandeling van lichaam en geest, mensen die er woonden, leefden en werkten samen op het terrein van het ziekenhuis. Er werd bewust gekozen voor uitzicht op de zee en op alle kamers was er zonlicht omdat ze geloofden dat dit zou helpen in het herstel. Als het nodig was om mensen te isoleren of fysieke beperkingen op te leggen, werd ervoor gekozen dit zo minimaal mogelijk en zo kort mogelijk op te leggen. Al vanaf het begin werd er gekozen voor zo menswaardig mogelijke zorg.

Het ziekenhuis heeft momenteel nog 50 bedden in gebruik  en wordt nog ingezet voor de zorg van mensen met dementie, verslaving en schizofrenie. Het monumentale pand is ook te bezoeken om meer te leren over de geschiedenis van de psychiatrie in Noorwegen en is zeker de moeite waard.

Wij kregen een rondleiding in het aangrenzende museum ter afsluiting. De kunst die er hangt, is geschilderd door oud-patiënten.