Van finfluencing naar expertfluencing!
Jongeren komen steeds vaker in aanraking met zogenaamde ‘finfluencers’ (Wijzer in geldzaken, 2024). Dit zijn mensen met een groot online bereik die financiële informatie en tips delen. Hun volgers geloven dat ze snel geld kunnen verdienen of besparen. Finfluencers blijken echter regelmatig hun volgers te misleiden of op te lichten. Het gedrag van finfluencers ligt dan ook terecht onder de loep van de toezichthouder (AFM). Maar het strakker reguleren van finfluencers lost het onderliggende maatschappelijke probleem niet op: het gebrek aan concreet en toegankelijk financieel advies.
Finfluencers bieden dit wel. Zij slagen in de uitdaging waar traditionele partijen, zoals banken en overheidsinstanties, stranden: het overbrengen van financiële informatie en het veranderen van het financiële gedrag van jongvolwassenen. Jongeren trekken aan het kortste eind: zij worden nu regelmatig beïnvloed door partijen die niet het beste met hen voor hebben en/of ondeskundig zijn. Hoe kunnen betrouwbare en deskundige partijen voldoen aan de behoeften van jongeren? De expertgroep financieel gedrag van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) deelt vanuit psychologisch perspectief drie inzichten:
1. Internet is dé bron voor nieuwe financiële kennis
Mensen gebruiken internet als nummer 1 bron voor nieuwe financiële kennis (SNS, 2024). Jongeren gebruiken daarnaast ook relatief vaak social media. Het is dus essentieel dat traditionele partijen zich op deze kanalen laten zien met een sterk en betrouwbaar alternatief voor de veelal risicovolle adviezen van finfluencers. Dat gebeurt nu nog veel te weinig, en daarmee is het voor jongeren te moeilijk om online in aanraking te komen met betrouwbare financiële deskundigen.
2. Jongeren hebben een focus op hier en nu
In de psychologie wordt een onderscheid gemaakt tussen een promotie- of een preventiefocus (Higgins, 1997). Een promotiefocus is gericht op groei, positieve uitkomsten en het pakken van kansen. De framing van finfluencer is hier een schoolvoorbeeld van: snelle winsten en direct resultaat. Traditionele partijen hebben daarentegen een preventiefocus: zij benadrukken lange termijn, voorzichtigheid en het voorkomen van verliezen. Hier zijn ze ook wettelijk toe verplicht. Deze preventiefocus zorgt echter voor een mismatch met de mindset van veel jongeren, waardoor ze minder geneigd zijn ernaar te luisteren. De hersengebieden die gaan over lange termijn planning zijn nog in ontwikkeling tot ongeveer het 25e levensjaar. De informatie van finfluencers sluit beter aan bij de focus op het hier en nu. Om jongeren te bereiken is het belangrijk dat traditionele partijen hun boodschappen leren formuleren op een manier die jongeren aanspreekt. Wet- en regelgeving zou niet alleen wangedrag moeten bestraffen, maar ook gewenst gedrag moeten stimuleren: het moet deskundigen de ruimte bieden om jongeren te kunnen aanspreken op een manier die hen raakt.
3. Complexe vraagstukken vragen om persoonlijk advies en concrete handreikingen
Jongeren zoeken online naar antwoorden, maar bij complexe onderwerpen, lijkt de behoefte aan persoonlijk advies en concrete handreikingen ook groot. Jongeren willen zelfvertrouwen hebben in dat ze een goede keuze maken. Hier slaan finfluencers twee vliegen in één klap: (a) ze versimpelen de materie zodat hun volgers het idee hebben dat ze het goed begrijpen en (b) ze geven de illusie van persoonlijk advies en concrete handreikingen door te benadrukken wat hun volgers zouden moeten doen. Traditionele partijen missen hier twee keer de boot. Websites van instellingen zoals AFM, NIBUD en banken bieden voornamelijk een overzicht van beleggingstypen, inclusief voor- en nadelen. De praktische vertaalslag blijft uit en de begeleiding naar concreet handelen ontbreekt. Ten tweede mogen financieel experts vanuit wet- & regelgeving niet zomaar persoonlijk productadvies geven. Het gevolg hiervan is dat de behoefte aan persoonlijk advies en concrete handreikingen wél wordt beantwoord door finfluencers, maar níét door traditionele partijen. Dat moet anders.
Op naar betrouwbaar financieel advies dat aansluit bij jongeren!
Naast het reguleren van online wanpraktijken, is het dus noodzakelijk dat betrouwbare financiële instellingen beter aansluiten op de mindset van (jonge) mensen. Zolang zij dit niet doen, blijven jongeren kwetsbaar voor onbetrouwbare alternatieven die wel aan hun behoeftes voldoen. Oftewel: het is tijd voor een nieuwe benadering, waarin financiële instellingen jongeren op een begrijpelijke, aantrekkelijke en effectieve manier financieel inzicht bieden. Het tijdperk van expert-fluencing.