Kabinet erkent: gedrag van mensen belangrijk rol om klimaatdoelen te halen

Tweede Kamer spreekt over klimaat en energie en specifiek gebruik gedragskennis ook geagendeerd

Op 2 februari 2023 staat er een commissiedebat in de Tweede Kamer gepland over Systeemtransitie en klimaatbeleid na 2030. Het doel van dit kabinet is om de uitstoot van broeikasgassen met 55% tot 60% terug te dringen in 2030. Het kabinet neemt een aantal maatregelen op aanbeveling van de psychologen om gedragskennis beter te benutten bij het behalen van deze doelen.

Syntheseverslag van gedragsexperts

Er is een synthese verslag gemaakt van een aantal raadplegingen in 2022 met diverse gerenommeerde psychologen waarin wordt aangegeven dat het behalen van de klimaatambities vraagt om:

• Een breed draagvlak in de samenleving en een verregaande gedragsverandering. Het is daarom belangrijk om de vele kennis over (het doorgronden van) gedrag meer in te zetten, en hierbij de meest up-to-date inzichten te gebruiken.
• Structurele inzet van gedragskennis op alle relevante thema’s, vanaf de ontwikkeling van de maatregel tot de implementatie, en van implementatie tot de evaluatie en herontwikkeling van de maatregelen.
• Optimaal benutten van kennis van gedragsexperts door voldoende en gedetailleerde informatie en data  over gedragingen aan te bieden. Faciliteer ook het verder inwinnen van informatie en data, en breng bestaande dataverzameling, dashboards en monitors samen om een volledig beeld te krijgen van de situatie.
• Verandering van gedrag van de overheid. De overheid speelt een essentiële rol in het faciliteren van gewenst gedrag, en het ontmoedigen van ongewenst gedrag, wat vaak veranderingen in systemen, infrastructuren en wetgeving vergt. Ook vraagt het een cultuuromslag om gedragskennis structureel te implementeren in bestuurlijke werkprocessen.
• Beter rekening te houden met drijfveren en beperkende factoren in de ontwikkeling van maatregelen en beleid, om zo mensen effectiever te ondersteunen in het najagen van duurzame doelen.
• Vanuit de Rijkoverheid vertellen van het sociaal-maatschappelijke verhaal waarom, samen met diverse stakeholders en laat dit zelf ook consistent zien in eigen acties en beleid. Durf daarnaast normen te stellen, mits gecombineerd met ondersteunend beleid om het gedrag makkelijker en aantrekkelijker te maken en communiceer hier consistent over.
• Burgers eerder en structureler te betrekken in de ontwikkeling van beleid en maatregelen, waarbij het van belang is dat alle burgers zich gehoord voelen.
• Doelen meer te specificeren en af te stemmen op doelgroepen en context.
• Heldere en gestandaardiseerde monitoring en normering, bijvoorbeeld via een dashboard.

Daarnaast worden in het syntheseverslag specifieke aanbevelingen gedaan op drie dossiers waarover is gesproken op verzoek van het ministerie (verduurzaming MKB, verduurzaming gebouwde omgeving en duurzame mobiliteit).

Onderzoek naar zorgen en oplossingen bij burgers over klimaatbeleid

Naast het raadplegen van psychologen heeft TNO in opdracht van ministerie EZK onderzoek gedaan naar de zorgen en oplossingen bij burgers over klimaatbeleid. Het rapport over dit onderzoek is eind 2022 verschenen. Uit het onderzoek van TNO blijkt bijvoorbeeld dat mensen zich zorgen maken over de maatregelen in de landbouwsector. Sommigen vrezen dat de maatregelen te zwaar zijn, andere juist dat deze niet ver genoeg gaan.

Daarnaast hebben inwoners van Nederland beperkt vertrouwen in de overheid. Het kabinet werkt er volgens de kabinetsreactie aan duidelijker uit te leggen wat de gevolgen van maatregelen in de landbouwsector zijn en om zorgen weg te nemen. Ook wordt gewerkt om het vertrouwen te herstellen. Er staat dat het kabinet er voor iedereen is en dat de overheid betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig moet zijn. Daarnaast vindt het kabinet het belangrijk dat wat inwoners vinden wordt meegenomen in politieke besluitvorming. De uitkomsten van het onderzoek zullen daarom een plek krijgen bij de uitwerking van aanvullend klimaatbeleid. Het kabinet voelt daarbij de noodzaak om deze zorgen die leven zoveel mogelijk weg te nemen. Tegelijkertijd kan het kabinet niet aan alle individuele zorgen en behoeften iets doen, wordt aangegeven.

Vervolg

Het kabinet werkt aan een aantal acties:

• Het kabinet heeft een klimaat narratief ontwikkeld dat ook inspeelt op persoonlijke diepere waarden die een rol spelen bij klimaatgedrag.
• Het kabinet verkent de mogelijkheid van een nationaal burgerforum over het klimaatbeleid samen met de Tweede Kamer.
• Ook wil het kabinet in 2023 een nieuwe brede publiekscampagne starten over klimaat. Waarom is klimaatbeleid nodig en hoe gaan we de invloed daarvan merken in ons dagelijks leven?
• Verder wordt gekeken naar hoe het Dashboard Klimaatbeleid verder ontwikkeld kan worden en uitgebreid zodat ook klimaatgedrag beter gevolgd kan worden en een preciezer beeld gekregen kan worden van motieven, drijfveren, belemmeringen en weerstanden van relevante doelgroepen.
• Het kabinet zal nog advies vragen aan de psychologen over het thema duurzame voeding en voedselconsumptie.
• Gekeken wordt of de werkvorm met psychologen een onderdeel kan vormen van de werkwijze van de Klimaatraad.
• Geborgd zal worden dat toepassing van gedragskennis structureel wordt toegepast in het beleidsproces.
• Ook worden er specifieke aanbevelingen opgepakt voor verduurzaming mkb, gebouwde omgeving en woningisolatie en duurzame mobiliteit.

Meer lezen

Wil je meer lezen over klimaat- en gedragsverandering en wat psychologen doen op dit thema? Bekijk dan binnenkort onze factsheet, het webinar het klimaat verandert, hoe zit dat met ons gedrag? en lees de eerdere berichtgeving hierover terug:
Earth Day 2022: Psychologen komen in beweging tegen klimaatverandering. Doe je mee?
NIP ondertekent resolutie Global Psychology Alliance

NIP Expertgroep Klimaat- en Gedragsverandering